Na czym polega postępowanie właściwe. Jakie są kary?
Art. 13 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Postępowanie powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia, jednak w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe jest przedłużenie tego terminu.
Postępowanie właściwe może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.
Art. 13 i 30 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Dostawca albo nabywca, wobec którego wszczęto postępowanie musi liczyć się z ryzykiem nałożenia na niego, w decyzji kończącej postępowanie, kary za stosowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, której maksymalna wysokość wynosi 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary pieniężnej.
Art 17 ust. 1 i 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Konsument może również złożyć zawiadomienie dotyczące stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
W toku postępowania, ze względu na fakt, że praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową, co do zasady, mogą być stosowane w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami, informacje i dokumenty będą pozyskiwane przede wszystkim od tego rodzaju podmiotów.
Art. 15 oraz art. 18 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Dowody i informacje Prezes UOKiK pozyskuje w szczególności:
- ze źródeł publicznie dostępnych (np. publicznych rejestrów);
- z treści zawiadomienia;
- od przedsiębiorców w odpowiedzi na pisemne żądanie Prezesa UOKiK;
- w wyniku prowadzonej kontroli.
Art. 18, 19, 20, 21 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Kontrola jest prowadzona zwykle u dostawcy albo nabywcy podejrzewanego
o stosowanie niedozwolonej praktyki. Kontrola może zdarzyć się także u innych podmiotów, np. kontrahentów podejrzanego.
Należy oczekiwać, że w większości postępowań prowadzonych na gruncie ustawy nie będzie potrzeby przeprowadzania kontroli.
Art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
- żądania udostępnienia wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów na informatycznych nośnikach danych;
- żądania dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu, zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
- żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków dokumentów;
- żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli oraz udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.
Kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub policji. Przebieg kontroli może być utrwalany przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk.
Z wyżej wymienionymi uprawnieniami kontrolujących skorelowane zostały w ustawie odpowiednie obowiązki kontrolowanego.
Kontrolowany zobowiązany jest do zapewnienia kontrolującym warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w tym w szczególności:
- sporządza we własnym zakresie kopie i wydruki dokumentów, w tym zgromadzonych na nośnikach elektronicznych;
- zapewnia kontrolującym, w miarę możliwości, samodzielne zamknięte pomieszczenie;
- zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i materiałów zabezpieczonych podczas kontroli przedmiotów;
- udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych.
Kontrolowany potwierdza również za zgodność z oryginałem sporządzone kopie dokumentów i wydruków.
Art. 24, art. 25 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
W pozostałym zakresie odmowa współpracy w toku kontroli może skutkować ukaraniem kontrolowanego. Prezes Urzędu może bowiem nałożyć karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 mln euro, na podmiot, który choćby nieumyślnie uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.
Art. 24 ust. 2 i art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Dodatkowo ustawa przewiduje dotkliwe kary finansowe za brak należytej współpracy w toku postępowania (nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli) – do 50 mln euro.
Należy podkreślić, że są to maksymalne kwoty kar, które w praktyce będą dostosowywane do wagi naruszenia oraz towarzyszących mu okoliczności.
Co ważne, informacja o ukaraniu przedsiębiorcy jest podawana opinii publicznej, gdyż jawne wersje decyzji Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej UOKiK. Niektóre z decyzji są też dodatkowo upowszechniane poprzez komunikaty prasowe UOKiK.
Art. 36, 42, 43, 44 i 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Jest to jednak możliwe jedynie w przypadku, gdy wymaga tego ochrona istotnych interesów dostawców lub nabywców.
Od postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności stronie postępowania przysługuje zażalenie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Art. 35 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- w toku postępowania uprawdopodobnione zostanie naruszenie przez dostawcę albo nabywcę zakazu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową,
oraz
- strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków.
W decyzji Prezes UOKiK zobowiązuje stronę do wykonania zaproponowanych przez nią zobowiązań i określa termin ich realizacji. Treść zobowiązań zawsze stanowi efekt uzgodnień pomiędzy organem a stroną postępowania.
Celem decyzji zobowiązującej jest szybkie zakończenie naruszenia lub usunięcie jego negatywnych skutków. Wydanie decyzji zobowiązującej pozwala na uzyskanie pożądanego stanu równowagi pomiędzy działaniami uczestników łańcucha dostaw żywności. Rezultat ten zostaje osiągnięty przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków i czasu, których wymaga pełne postępowanie dowodowe oraz ewentualne postępowanie odwoławcze.
Strona może zobowiązać się na przykład do zapłaty zaległych należności, zapłaty odsetek za opóźnienie, skrócenia umownych terminów zapłaty, doprecyzowania niejasnych dotychczas postanowień umów, rezygnacji z dodatkowo pobieranych opłat lub niekorzystnych dla drugiej strony umowy postanowień.
Decyzja zobowiązująca może być korzystna dla strony – w przypadku jej wydania nie nakłada się kar z tytułu stosowania zakazanych praktyk.
Art. 32 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- możliwość dobrowolnego poddania się karze pieniężnej
- możliwość wydania decyzji tymczasowej.
Art. 33 i 34 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Procedura dobrowolnego poddania się karze stosowana jest wtedy, gdy może przyczynić do przyspieszenia postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK.
Procedura dobrowolnego poddania się karze może być zainicjowana przez:
- Prezesa UOKiK,
- stronę postępowania, która może się zwrócić do Prezesa UOKiK z wnioskiem o zastosowanie tej procedury.
Art. 34 ust. 1, 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową jest w toku;
- zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie nieuczciwej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia szkody dla dostawcy albo nabywcy.
Decyzja tymczasowa ma na celu ochronę – w czasie trwającego postępowania – podmiotów, wobec których stosuje się nieuczciwą praktykę przed poważnymi i trudnymi do usunięcia szkodami. W związku z tym w decyzji takiej nie nakłada się kar.
W decyzji Prezes może zobowiązać stronę do zaniechania określonych działań. Decyzja tymczasowa jest wydawana na czas określony, ale nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie.
Art. 33 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
UOKiK publikuje jawne wersje decyzji niezwłocznie po ich wydaniu/doręczeniu stronom postępowania, zaznaczając, czy decyzja jest prawomocna. W przypadku wniesienia odwołania, informacja o wydaniu decyzji jest uzupełniana treściami odpowiednich wyroków sądów. Jeżeli zachodzi konieczność zmiany decyzji, również publikowana jest treść zmienionej decyzji.
Praktyką UOKiK jest wydawanie komunikatów prasowych dotyczących wydania decyzji lub treści wyroków sądów jedynie w sprawach większej wagi.
Art. 36 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- dostawcę albo nabywcę, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej (w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary);
- przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli nie udzielili informacji lub udzielili nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwiają lub utrudniają rozpoczęcie lub prowadzenie kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro);
- przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, wobec którego została wydana decyzja, postanowienie lub wyrok sądowy, jeżeli opóźnia się w ich wykonaniu (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia);
- osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli osoba ta nie wykonała decyzji, postanowień lub wyroków, uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków w czasie kontroli (w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
- osobę upoważnioną przez podmiot kontrolowany, za udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
- pracownika podmiotu kontrolowanego, za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów wymienionych w art. 105a ust. 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
- świadka i biegłego, za nieuzasadnioną odmowę zeznań/złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo/opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie Prezesa UOKiK (w wysokości maksymalnej 5 tys. zł).
Art. 42 ust. 1, 43, 44, 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Ponadto, jeżeli przedsiębiorca lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, nie udzieli informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, bądź utrudni przeprowadzenie kontroli, może spotkać się z sankcją w postaci kary pieniężnej o równowartości do 50 mln euro.
Prezes Urzędu może też nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, m.in. za utrudnianie kontroli.
Art. 42 ust. 1, art. 43, art. 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
- okres,
- skutki rynkowe,
- stopień naruszenia – tu ważne są okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności dostawcy albo nabywcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz specyfiki rynku, na którym do niego doszło.
Dodatkowo uwzględnia się okoliczności łagodzące oraz obciążające; do łagodzących należą:
- dobrowolne usunięcie skutków naruszenia;
- zaniechanie przez dostawcę albo nabywcę, z własnej inicjatywy, stosowania praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po wszczęciu;
- podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków;
- współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.
Okolicznościami obciążającymi są natomiast:
- umyślność naruszenia;
- dokonanie uprzednio podobnego naruszenia.
Z kolei w przypadku wymierzania kary za opóźnienie w wykonaniu decyzji (do 10 000 euro za każdy dzień) uwzględnia się skutki rynkowe niewykonania decyzji, postanowień i wyroków.
Kary za brak należytej współpracy z Urzędem w toku postępowania, czyli za nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli (do 50 mln euro) określane są z uwzględnieniem wpływu naruszenia na przebieg i termin zakończenia postępowania.
Art. 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Wobec tego należy spodziewać się, że regułą jest nałożenie kary. Celem jej zastosowania jest bowiem zapewnienie, że uczestnicy rynku poniosą negatywne konsekwencje swoich niezgodnych z prawem działań i w przyszłości będą stosowali się do przepisów.
Art. 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Trzeba jednocześnie pamiętać, że wszystkie postępowania prowadzone przez Prezesa UOKiK wszczynane będą wyłącznie z urzędu, na podstawie zawiadomienia, a nie na wniosek.
Art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi