Postępowanie właściwe w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczynane jest w sytuacji, gdy zasadne jest postawienie zarzutu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową konkretnemu podmiotowi. Podmiot ten staje się stroną prowadzonego postępowania.

Postępowanie powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia, jednak w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe jest przedłużenie tego terminu.

Postępowanie właściwe może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.

Art. 13 i 30 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Podmiot, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontaktowej, staje się stroną postępowania. Uzyskuje on prawo do czynnego udziału w postępowaniu oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów. Ma on również prawo wglądu do akt sprawy. Ewentualne ograniczenia w tym zakresie wymagają wydania przez Prezesa UOKiK stosownego postanowienia, podlegającego kontroli sądowej.

Dostawca albo nabywca, wobec którego wszczęto postępowanie musi liczyć się z ryzykiem nałożenia na niego, w decyzji kończącej postępowanie, kary za stosowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, której maksymalna wysokość wynosi 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary pieniężnej.

Art 17 ust. 1 i 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Konsument również może złożyć wyjaśnienia dotyczące istotnych okoliczności rozpoznawanej przez Prezesa UOKiK sprawy – każdy ma do tego prawo. Takie wyjaśnienia powinny być złożone na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą.

Konsument może również złożyć zawiadomienie dotyczące stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

W toku postępowania, ze względu na fakt, że praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową, co do zasady, mogą być stosowane w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami, informacje i dokumenty będą pozyskiwane przede wszystkim od tego rodzaju podmiotów.

Art. 15 oraz art. 18 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu metod pozyskiwania dowodów. Należy tu więc dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

Dowody i informacje Prezes UOKiK pozyskuje w szczególności:

• ze źródeł publicznie dostępnych (np. publicznych rejestrów);
• z treści zawiadomienia;
• od przedsiębiorców w odpowiedzi na pisemne żądanie Prezesa UOKiK;
• w wyniku prowadzonej kontroli.

Art. 18, 19, 20, 21 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Nie zawsze. Kontrolę przeprowadza się w przypadku, gdy istnieje uzasadnione przekonanie, że będzie ona skuteczniejszym narzędziem pozyskania dowodów niż pisemne żądanie ich przedstawienia.

Kontrola jest prowadzona zwykle u dostawcy albo nabywcy podejrzewanego
o stosowanie niedozwolonej praktyki. Kontrola może zdarzyć się także u innych podmiotów, np. kontrahentów podejrzanego.

Należy oczekiwać, że w większości postępowań prowadzonych na gruncie ustawy nie będzie potrzeby przeprowadzania kontroli.

Art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Prowadzący kontrolę ma prawo do m.in.:

• wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
• żądania udostępnienia wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów na informatycznych nośnikach danych;
• żądania dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu, zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
• żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków dokumentów;
• żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli oraz udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.

Kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub policji. Przebieg kontroli może być utrwalany przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk.

Z wyżej wymienionymi uprawnieniami kontrolujących skorelowane zostały w ustawie odpowiednie obowiązki kontrolowanego.

Kontrolowany zobowiązany jest do zapewnienia kontrolującym warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w tym w szczególności:

• sporządza we własnym zakresie kopie i wydruki dokumentów, w tym zgromadzonych na nośnikach elektronicznych;
• zapewnia kontrolującym, w miarę możliwości, samodzielne zamknięte pomieszczenie;
• zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i materiałów zabezpieczonych podczas kontroli przedmiotów;
• udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych.

Kontrolowany potwierdza również za zgodność z oryginałem sporządzone kopie dokumentów i wydruków.

Art. 24, art. 25 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Kontrolowany podmiot lub osoba przez niego upoważniona mogą odmówić udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli tylko wtedy, gdy naraziłoby to je lub ich małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu na odpowiedzialność karną.

W pozostałym zakresie odmowa współpracy w toku kontroli może skutkować ukaraniem kontrolowanego. Prezes Urzędu może bowiem nałożyć karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 mln euro, na podmiot, który choćby nieumyślnie uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

Art. 24 ust. 2 i art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Prezes UOKiK może nałożyć na dostawcę albo nabywcę karę pieniężną w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Ponadto może nałożyć m.in. karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 10 000 euro za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji stwierdzającej nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej.

Dodatkowo ustawa przewiduje dotkliwe kary finansowe za brak należytej współpracy w toku postępowania (nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli) – do 50 mln euro.

Należy podkreślić, że są to maksymalne kwoty kar, które w praktyce będą dostosowywane do wagi naruszenia oraz towarzyszących mu okoliczności.

Co ważne, informacja o ukaraniu przedsiębiorcy jest podawana opinii publicznej, gdyż jawne wersje decyzji Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej UOKiK. Niektóre z decyzji są też dodatkowo upowszechniane poprzez komunikaty prasowe UOKiK.

Art. 36, 42, 43, 44 i 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza, że obowiązki nałożone na dostawcę albo nabywcę stają się wymagalne od chwili doręczenia decyzji lub postanowienia o nadaniu decyzji takiego rygoru, a nie od momentu uprawomocnienia się decyzji.

Jest to jednak możliwe jedynie w przypadku, gdy wymaga tego ochrona istotnych interesów dostawców lub nabywców.

Od postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności stronie postępowania przysługuje zażalenie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Art. 35 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Decyzja zobowiązująca może być wydana, gdy:

• w toku postępowania uprawdopodobnione zostanie naruszenie przez dostawcę albo nabywcę zakazu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową,

oraz

• strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków.

W decyzji Prezes UOKiK zobowiązuje stronę do wykonania zaproponowanych przez nią zobowiązań i określa termin ich realizacji. Treść zobowiązań zawsze stanowi efekt uzgodnień pomiędzy organem a stroną postępowania.

Celem decyzji zobowiązującej jest szybkie zakończenie naruszenia lub usunięcie jego negatywnych skutków. Wydanie decyzji zobowiązującej pozwala na uzyskanie pożądanego stanu równowagi pomiędzy działaniami uczestników łańcucha dostaw żywności. Rezultat ten zostaje osiągnięty przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków i czasu, których wymaga pełne postępowanie dowodowe oraz ewentualne postępowanie odwoławcze.

Strona może zobowiązać się na przykład do zapłaty zaległych należności, zapłaty odsetek za opóźnienie, skrócenia umownych terminów zapłaty, doprecyzowania niejasnych dotychczas postanowień umów, rezygnacji z dodatkowo pobieranych opłat lub niekorzystnych dla drugiej strony umowy postanowień.

Decyzja zobowiązująca może być korzystna dla strony – w przypadku jej wydania nie nakłada się kar z tytułu stosowania zakazanych praktyk.

Art. 32 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Tak, ustawa przewiduje nowe rozwiązania proceduralne dotyczące postępowań w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Najważniejszymi z nich są:

• możliwość dobrowolnego poddania się karze pieniężnej
• możliwość wydania decyzji tymczasowej.

Art. 33 i 34 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

W przypadku postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową dobrowolne poddanie się karze umożliwia obniżenie kary pieniężnej do 50%, w stosunku do kary jaka zostałaby nałożona, gdyby strona nie brała udziału w tej procedurze.

Procedura dobrowolnego poddania się karze stosowana jest wtedy, gdy może przyczynić do przyspieszenia postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

Procedura dobrowolnego poddania się karze może być zainicjowana przez:

• Prezesa UOKiK,
• stronę postępowania, która może się zwrócić do Prezesa UOKiK z wnioskiem o zastosowanie tej procedury.

Art. 34 ust. 1, 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Decyzja tymczasowa może zostać wydana jeżeli:

• postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową jest w toku;
• zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie nieuczciwej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia szkody dla dostawcy albo nabywcy.

Decyzja tymczasowa ma na celu ochronę – w czasie trwającego postępowania – podmiotów, wobec których stosuje się nieuczciwą praktykę przed poważnymi i trudnymi do usunięcia szkodami. W związku z tym w decyzji takiej nie nakłada się kar.

W decyzji Prezes może zobowiązać stronę do zaniechania określonych działań. Decyzja tymczasowa jest wydawana na czas określony, ale nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie.

Art. 33 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Decyzja Prezesa UOKiK wydawana na podstawie ustawy zawsze jest ostateczna – nie przysługuje od niej odwołanie do innego organu administracji. Decyzja ta może być natomiast nieprawomocna, gdy wniesione jest od niej odwołanie do sądu.

UOKiK publikuje jawne wersje decyzji niezwłocznie po ich wydaniu/doręczeniu stronom postępowania, zaznaczając, czy decyzja jest prawomocna. W przypadku wniesienia odwołania, informacja o wydaniu decyzji jest uzupełniana treściami odpowiednich wyroków sądów. Jeżeli zachodzi konieczność zmiany decyzji, również publikowana jest treść zmienionej decyzji.

Praktyką UOKiK jest wydawanie komunikatów prasowych dotyczących wydania decyzji lub treści wyroków sądów jedynie w sprawach większej wagi.

Art. 36 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

W sprawach dotyczących praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową kara może być nałożona na:

• dostawcę albo nabywcę, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej (w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary);
• przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli nie udzielili informacji lub udzielili nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwiają lub utrudniają rozpoczęcie lub prowadzenie kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro);
• przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, wobec którego została wydana decyzja, postanowienie lub wyrok sądowy, jeżeli opóźnia się w ich wykonaniu (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia);
• osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli osoba ta nie wykonała decyzji, postanowień lub wyroków, uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków w czasie kontroli (w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
• osobę upoważnioną przez podmiot kontrolowany, za udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
• pracownika podmiotu kontrolowanego, za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów wymienionych w art. 105a ust. 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
• świadka i biegłego, za nieuzasadnioną odmowę zeznań/złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo/opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie Prezesa UOKiK (w wysokości maksymalnej 5 tys. zł).

Art. 42 ust. 1, 43, 44, 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Ponadto, jeżeli przedsiębiorca lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, nie udzieli informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, bądź utrudni przeprowadzenie kontroli, może spotkać się z sankcją w postaci kary pieniężnej o równowartości do 50 mln euro.

Prezes Urzędu może też nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, m.in. za utrudnianie kontroli.

Art. 42 ust. 1, art. 43, art. 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

W przypadku określania zasadniczej kary za naruszenie przepisów ustawy, tj. za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej (do 3% obrotu), w szczególności bierze się pod uwagę następujące okoliczności:

• okres,
• skutki rynkowe,
• stopień naruszenia – tu ważne są okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności dostawcy albo nabywcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz specyfiki rynku, na którym do niego doszło.

Dodatkowo uwzględnia się okoliczności łagodzące oraz obciążające; do łagodzących należą:

• dobrowolne usunięcie skutków naruszenia;
• zaniechanie przez dostawcę albo nabywcę, z własnej inicjatywy, stosowania praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po wszczęciu;
• podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków;
• współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.

Okolicznościami obciążającymi są natomiast:

• umyślność naruszenia;
• dokonanie uprzednio podobnego naruszenia.

Z kolei w przypadku wymierzania kary za opóźnienie w wykonaniu decyzji (do 10 000 euro za każdy dzień) uwzględnia się skutki rynkowe niewykonania decyzji, postanowień i wyroków.

Kary za brak należytej współpracy z Urzędem w toku postępowania, czyli za nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli (do 50 mln euro) określane są z uwzględnieniem wpływu naruszenia na przebieg i termin zakończenia postępowania.

Art. 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Nałożenie kary finansowej nie jest automatyczne i w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów Prezes UOKiK nie musi korzystać z tej możliwości. Niemniej odstąpienie od wymierzenia tego rodzaju sankcji wymaga zaistnienia szczególnych okoliczności.

Wobec tego należy spodziewać się, że regułą jest nałożenie kary. Celem jej zastosowania jest bowiem zapewnienie, że uczestnicy rynku poniosą negatywne konsekwencje swoich niezgodnych z prawem działań i w przyszłości będą stosowali się do przepisów.

Art. 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

Ustawa nie przewiduje takich kar. Składający zawiadomienie musi jednak liczyć się z tym, że będzie miał obowiązek współpracować z UOKiK, a nieudzielenie żądanych informacji lub udzielenie informacji nieprawdziwych może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości do 50 mln euro.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że wszystkie postępowania prowadzone przez Prezesa UOKiK wszczynane będą wyłącznie z urzędu, na podstawie zawiadomienia, a nie na wniosek.

Art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi